હિમાલય અસ્તિત્વમાં આવ્યાના ૫૦ લાખ વર્ષ પછી ગંગાનો જન્મ થયો હતો
(સંપૂર્ણ સમાચાર સેવા)
હાલમાં મહાકુંભ પ્રયાગરાજના સંગમમાં કરોડો ભક્તો સ્નાન કરવા આવી રહ્યા છે. વાત કરીએ તો પ્રયાગને તીર્થસ્થાનોનો રાજા કહેવામાં આવે છે. આ સ્થળે, મોક્ષદાયિની ગંગા, યમુના અને સરસ્વતી નદીઓ ભેગા થઈને ત્રિવેણી સંગમ બનાવે છે. પરંતુ તમને એ ખબર છે કે ગંગા નદીનુ ઉદ્ભવ સ્થળ કયું છે. તો આજે જાણીએ ગંગા નદીનુ ઉદ્ભવસ્થાન .
લોકો જાણે છે કે ગંગા નદી ઉત્તરાખંડમાં સ્થિત ગોમુખમાંથી ઉદ્ભવે છે. પરંતુ વાસ્તવમાં એવું બિલકુલ નથી. ગોમુખમાંથી એક પાતળો પ્રવાહ નીકળે છે, જેને ભાગીરથી નદી કહેવામાં આવે છે. ઉત્તરાખંડના ચાર ધામોમાંનું એક ગંગોત્રી પણ ભાગીરથી નદીના કિનારે આવેલું છે. હવે પ્રશ્ન એ છે કે જો ગંગા ગોમુખમાંથી ઉદ્ભવતી નથી, તો તે ક્યાંથી આવે છે? આનો જવાબ દેવપ્રયાગ છે. હા, દેવપ્રયાગ ઉત્તરાખંડના ૫ પ્રયાગમાંથી છેલ્લું છે. આ સ્થળે ભાગીરથી અને અલકનંદા નદીઓનો સંગમ થાય છે, જેને ગંગા કહેવામાં આવે છે. અહીંથી ગંગાની સફળતા શરૂ થાય છે.
વૈજ્ઞાનિકોના મતે, લગભગ ૫૦ મિલિયન વર્ષ પહેલાં, પૃથ્વીની નીચે યુરેશિયન પ્લેટ અને ભારતીય પ્લેટ અથડાઈ હતી. આ અથડામણને કારણે હિમાલય પર્વતોની રચના થઈ. હિમાલય અસ્તિત્વમાં આવ્યાના ૫૦ લાખ વર્ષ પછી ગંગાનો જન્મ થયો હતો. અલકનંદા નદી હિમાલયના નંદા દેવી શિખરમાંથી નીકળે છે અને બદ્રીનાથ થઈને દેવપ્રયાગ પહોંચે છે, જે ૫ પ્રયાગ બનાવે છે. તે જ સમયે, હિમાલયના ગંગોત્રી ગ્લેશિયરમાંથી ભાગીરથી નદીનો પ્રવાહ વહેવા લાગ્યો. અલકનંદા અને ભાગીરથીનો સંગમ દેવપ્રયાગ ખાતે થાય છે, જ્યાંથી ગંગા નદી ઉદ્ભવે છે.
જો આપણે ગંગા નદીની સમગ્ર યાત્રા વિશે વાત કરીએ, તો ગંગા હરિદ્વારના પર્વતોમાંથી મેદાનોમાં પ્રવેશ કરે છે. ગંગા નદી ૧૧ રાજ્યોમાંથી ૨૫૧૦ કિમીનું અંતર કાપે છે અને બંગાળની ખાડીમાં મળે છે. ગંગા નદીનો તટપ્રદેશ ઉત્તરાખંડ, ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્ય પ્રદેશ, છત્તીસગઢ, બિહાર, ઝારખંડ, રાજસ્થાન, હરિયાણા, દિલ્હી, હિમાચલ પ્રદેશ અને પશ્ચિમ બંગાળમાં ફેલાયેલો છે. દેશની ૬૦ કરોડ વસ્તી ગંગા નદીના તટપ્રદેશનો ભાગ છે. જ્યારે દેશના GDP ના ૪૦% ઉત્પાદન ગંગા નદીના તટપ્રદેશમાં જ થાય છે.
હરિદ્વાર પછી, ઘણી મોટી નદીઓ ગંગામાં ભળી જાય છે. આ યાદીમાં રામ ગંગા, ગોમતી, યમુના, ઘાઘરા, ગુંડક, કોસી અને બ્રહ્મપુત્રા જેવી નદીઓના નામનો સમાવેશ થાય છે. ૨૫૧૦ કિમીની યાત્રા દરમિયાન, ગંગાનું નામ ૫ વખત બદલાય છે. ગંગોત્રીમાં તેના ઉદ્ભવસ્થાને તેને ‘ભાગીરથી’ કહેવામાં આવે છે, દેવપ્રયાગથી આ નદી ‘ગંગા’ તરીકે આગળ વધે છે. પશ્ચિમ બંગાળમાં, ગંગા બે પ્રવાહોમાં વિભાજીત થાય છે; કોલકાતા તરફ જતો પહેલો પ્રવાહ ‘હુગલી’ કહેવાય છે અને બીજો પ્રવાહ ‘પદ્મા’ તરીકે બાંગ્લાદેશમાં પ્રવેશ કરે છે. પદ્મ અને બ્રહ્મપુત્ર નદીઓનો સંગમ બાંગ્લાદેશમાં થાય છે, જ્યાંથી તેનું નામ ‘મેઘના’ પડ્યું.
