સુપ્રીમ કોર્ટનો ચુકાદો
(સંપૂર્ણ સમાચાર સેવા)
હાલમાં બેંગલુરુ સ્થિત એક IT પ્રોફેશનલની પત્નીએ સાસરિયાઓ દ્વારા કથિત ઉત્પીડન અંગેના કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે જણાવ્યું હતું કે દહેજ ઉત્પીડનના કેસોમાં કાયદાનો દુરુપયોગ અટકાવવા અને પતિના સંબંધીઓને ફસાવવાની વૃત્તિને કારણે નિર્દોષ પરિવારના સભ્યોને બિનજરૂરી મુશ્કેલીમાંથી બચાવવા અદાલતોએ સાવચેત રહેવું જોઈએ. જસ્ટિસ બી.વી. નાગરથના અને જસ્ટિસ એન. કોટીશ્વર સિંહની ખંડપીઠે જણાવ્યું હતું કે લગ્ન સંબંધી વિવાદમાંથી ઉદ્ભવતા ફોજદારી કેસમાં પરિવારના સભ્યોની સક્રિય સંડોવણી દર્શાવતા ચોક્કસ આરોપો વિના પરિવારના સભ્યોના નામનો ઉલ્લેખ શરૂઆતમાં જ પ્રતિબંધિત કરવો જોઈએ.
સુપ્રીમ કોર્ટની બેન્ચે કહ્યું, “ન્યાયિક અનુભવથી એ જાણીતી હકીકત છે કે વૈવાહિક વિવાદના કિસ્સામાં, પતિના પરિવારના તમામ સભ્યોને ફસાવી દેવાની વૃત્તિ ઘણી વાર હોય છે. નક્કર પુરાવા અથવા ચોક્કસ આરોપો વિના સામાન્ય અને વ્યાપક આરોપો ફોજદારી કાર્યવાહીનો આધાર બનાવી શકતા નથી.” તેથી, સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે આવા કિસ્સાઓમાં અદાલતોએ કાનૂની જોગવાઈઓ અને કાનૂની પ્રક્રિયાના દુરુપયોગને અટકાવવો જોઈએ અને નિર્દોષ પરિવારના સભ્યોને સાવચેતી રાખવી જોઈએ બિનજરૂરી મુશ્કેલી ટાળવા માટે લેવામાં આવે છે.
તેલંગાણામાં એક મહિલાએ તેના પતિ અને સાસરિયાના અન્ય લોકોની સામે દહેજ ઉત્પિડનની કલમ ૪૯૮એ હેઠળ ફરિયાદ દાખલ કરી હતી, આ ફરિયાદને રદ કરવાની માંગ સાથે પતિએ હાઇકોર્ટમાં અરજી કરી હતી જેને ફગાવી દેવામાં આવી હતી. જે બાદ મામલો સુપ્રીમ કોર્ટ પહોંચ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે હાઇકોર્ટના ચુકાદાને રદ કરી દીધો હતો જે દરમિયાન આ ટકોર કરી હતી. સુપ્રીમની બેંચે કહ્યું હતું કે એવા મામલા સામે આવ્યા છે જેમાં ક્યારેક પત્નીની ગેરવ્યાજબી માંગણીઓ પુરી કરાવવા માટે પતિ અને તેના પરિવારના લોકોની સામે IPC ની કલમ ૪૯૮એ (દહેજ ઉત્પિડન)નો ઉપયોગ કરાય છે.
સુપ્રીમના ન્યાયાધીશ બીવી નાગરત્નાએ ચુકાદામાં કહ્યું હતું કે દહેજ ઉત્પિડન કે અન્ય ક્રૂરતાનો સામનો કરી રહેલી મહિલાઓએ ચુપ રહેવુ જોઇએ એવુ અમે નથી કહી રહ્યા, દહેજ ઉત્પિડનથી મહિલાઓનું રક્ષણ કરવા માટે જ આ કાયદો ઘડવામાં આવ્યો છે. પરંતુ ક્યારેક ક્યારેક આ કાયદાનો દુરુપયોગ પણ થાય છે, વર્તમાન કેસમાં પણ આ કાયદાનો દુરુપયોગ થયો હોવાનું જ સ્પષ્ટ થાય છે. હાલમાં દેશભરમાં વૈવાહિક વિવાદોમાં વધારો થયો છે. સાથે જ લગ્ન સંસ્થાની અંદર પણ તનાવ અને કલેશ વધી રહ્યા છે. જેના પરિણામસ્વરુપ આઇપીસીની કલમ ૪૯૮એ (પતિ કે તેના પરિવાર દ્વારા પત્ની પર ક્રૂરતા) જેવી જાેગવાઇઓનો દુરુપયોગ પતિ અને તેના પરિવાર સામે વ્યક્તિગત વેર વાળવા માટે પણ થાય છે. આ કેસમાં સ્પષ્ટ થાય છે કે પત્ની દ્વારા લગાવાયેલા આરોપો અસ્પષ્ટ છે, આરોપો તો લગાવાયા પરંતુ કોઇ જ સાક્ષી રજુ નથી કરાયો. સુપ્રીમ કોર્ટે આ સાથે જ પતિ અને તેના પરિવાર સામે પત્ની દ્વારા કરાયેલી દહેજ ઉત્પિડનની ફરિયાદને રદ કરી દીધી હતી.
દહેજ ઉત્પિડનના કાયદાનો દુરુપયોગ વધ્યો છે તો તેની સામે દહેજને કારણે મહિલાઓના મોતનું પ્રમાણ પણ એટલુ જ સામે આવ્યું છે. નેશનલ ક્રાઇમ રેકોર્ડ બ્યૂરોના આંકડા જણાવે છે કે દર વર્ષે દહેજને લઇને હજારો મહિલાઓ મોતને ભેટે છે. દહેજ હત્યાના અનેક મામલા દાખલ થાય છે. વર્ષ ૨૦૨૨માં દહેજ હત્યાના ૬૪૫૦ કેસો દાખલ થયા હતા, જે હિસાબે દરરોજ સરેરાશ ૧૮ મહિલાઓ દહેજને કારણે મોતને ભેટી રહી છે. દહેજ ઉત્પિડનની કલમ ૪૯૮એ જેને નવા કાયદા બીએનએસમાં કલમ ૮૫ સાથે જાેડવામાં આવી છે તેના દ્વારા પત્ની પર પતિ અથવા તેના પરિવાર દ્વારા થતા માનસિક અને શારિરીક અત્યાચારોને રોકવા માટે છે. બીજી તરફ એનસીઆરબીની રિપોર્ટ મુજબ ૪૯૮એમાં કન્વિક્શન રેટ માત્ર ૧૮ ટકા છે.
